Społeczeństwo w postępowaniu administracyjnym dotyczące ochrony środowiska

Autor: Karol Kępka

            

W Europie, a nawet w świecie istnieje wyraźna tendencja do zmierzania ku zwiększeniu udziału zainteresowanych obywateli oraz ich grup w procesie decyzyjnym jeżeli chodzi o postępowanie administracyjne, które dotyczy ochrony środowiska. Istnieją różnego rodzaju narzędzia, które aktywizują społeczeństwo, zapobiegają obojętności na publiczne kwestie, sprawiają, że rozwija się idea obywatelskiego społeczeństwa, a także sprawiają powstanie zaufania w relacjach administracja publiczna – obywatel. Takim narzędziem są m. in. konsultacje społeczne. Ich celem jest pozyskanie jak najszerszej opinii obywateli na określony temat. Istotna w tej kwestii jest Konwencja z Aarhus z dn. 25 czerwca 1998r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Została ona ratyfikowana przez Polskę 31 grudnia 2001r. Powyższa konwencja przewiduje prawo do udziału społeczeństwa w ochronie środowiska.

            Aby prawo do udziału społeczeństwa w ochronie środowiska było aktywne, na samym początku postępowania administracyjnego, organ administracji musi określić jak bardzo szeroki jest krąg jego uczestników. Zgodnie z art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Pojęcie interesu prawnego nie zostało w przepisach kodeksu postepowania administracyjnego wprost zdefiniowane, dlatego warto przytoczyć słowa J. Borkowskiego, który to pojęcie definiował jako „publiczne prawo podmiotowe, rozumiane jako przyznanie przez przepis prawa jednostce konkretnych korzyści, które można realizować w postępowaniu administracyjnym, bo orzeka się o nich przez wydanie decyzji administracyjnej. Cechami tego interesu będzie to, że jest on indywidualny, konkretny, aktualny i sprawdzalny obiektywnie, a jego istnienie znajduje potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, będących przesłankami zastosowania przepisu prawa materialnego”.

            Gdy mamy do czynienia z postępowaniem administracyjnym, które wymaga udziału społeczeństwa, chęć uczestnictwa mogą wyrazić również organizacje mające na celu ochronę środowiska tj. organizacje ekologiczne. Jest to taka organizacja, której statutowym celem jest ochrona środowiska. Jest to pewnego rodzaju organizacja społeczna. Taka organizacja może występować z żądaniem wszczęcia postępowania lub dopuszczenia jej do udziału jeżeli uzasadnione jest to interesem społecznym lub jej założeniami statutowymi.  Organizacje społeczne to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne. Powinna ona zawierać następujące cechy: trwałość celów i struktur, samodzielność organizacji, zrzeszenie obywateli, dobrowolność uczestnictwa, odrębność struktury od państwa.

            Jeżeli już dojdzie do tego, że organizacja ekologiczna zostanie dopuszczona do postepowania administracyjnego, występuje w tym postępowaniu na prawach strony, jednakże nie będzie ona adresatem rozstrzygnięcia owego postępowania. Jeżeli zaś nie zostanie dopuszczona, wtedy przysługuje takiej organizacji zewnętrzny akt procesowy jakim jest zażalenie. Jeżeli zaś organizacja ekologiczna nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, może złożyć skargę od decyzji organu administracji do sądu administracyjnego, jeżeli decyzja ta stanowiła o odmowie uczestnictwa organizacji ekologicznej, a sprawa wymagała udziału społeczeństwa, ale tylko wtedy, gdy jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji.

            Gdy już mamy do czynienia z postepowaniem wymagającym udziału społeczeństwa, narzędziami do zapoznania się z opinią społeczeństwa są uwagi i wnioski. Dzięki tym narzędziom organ administracji publicznej może sprawdzić, czy jego działalność jest pożądana przez społeczeństwo. Rozpatrzenie uwag i wniosków jest obowiązkiem organów administracji publicznej. Rozpatrzenie tych uwag i wniosków powinno być niewątpliwie podjęte przed wydaniem decyzji. Zgodnie z art. 34 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Uwagi i wnioski mogą być wnoszone w formie pisemnej, ustnie do protokołu lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej bez konieczności opatrywania ich kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

            Istotnym faktem jest to, że prawo do składania uwag i wniosków przysługuje jedynie kiedy postępowanie administracyjne jest już wszczęte. Poprzez złożenie takiego dokumentu, składający nie staje się stroną postępowania.

            Istnieje również możliwość przeprowadzenia rozprawy administracyjnej, która miałaby być otwarta dla społeczeństwa. Rozprawę taką przeprowadza organ administracji publicznej. Jak mówi art. 89 Kodeksu postępowania administracyjnego, organ administracji publicznej przeprowadzi w toku postępowania rozprawę w każdym przypadku, gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania bądź osiągnięcie celu wychowawczego albo gdy wymaga tego przepis prawa.

            Obowiązkiem organu administracji publicznej jest udostępnienie dokumentacji sprawy w celu możliwości zapoznania się z zebranym materiałem