Umowa majątkowa małżeńska

Autor: Karol Kępka

Umowa majątkowa małżeńska krótko mówiąc to umowa majątkowa zawierana pomiędzy małżonkami lub pomiędzy osobami mającymi zamiar wstąpić w związek małżeński, jednakże w tym drugim przypadku jest ona skuteczna dopiero od dnia zawarcia małżeństwa, a więc ma ona wtedy skuteczność zawieszoną. Jest to odmienny ustrój majątkowy od podstawowego, ustawowego majątkowego ustroju małżeńskiego.

Umowne ustroje majątkowe są uregulowane w Rozdziale II Działu III Tytułu I Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z art. 47 powyższej ustawy małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Jak zauważono
w powyższym przepisie, do umowy majątkowej małżeńskiej wymagana jest forma aktu notarialnego i można ją sporządzić przed lub po zawarciu małżeństwa.

Istnieją cztery rodzaje umów majątkowych małżeńskich:

·        Umowa ograniczająca wspólność majątkową,

·        Umowa wyłączająca wspólność majątkową,

·        Umowa rozszerzająca wspólność majątkową,

·        Umowa przywracająca wspólność ustawową.

Nie istnieje taka możliwość, aby zawrzeć inną umowę majątkową niż wskazane powyżej, które np. byłyby kompilacją kilku lub wszystkich typów umów.

Jeżeli chodzi o umowę majątkową małżeńską wyłączającą wspólność majątkową może to być umowa wprowadzająca rozdzielność majątkową albo rozdzielność z wyrównaniem dorobków. Powstaje więc sytuacja w której majątek wspólny małżonków przestaje istnieć, lub istnieje w minimalnym zakresie. Gdy mamy całkowite zniesienie wspólności majątkowej, zawarte małżeństwo nie wywiera wpływu na sytuację majątkową małżonków, a więc zarówno po jak i przed zawarciem małżeństwa każde z małżonków zachowuje swój nabyty majątek
i tylko on jest uprawniony do samodzielnego zarządzania nim.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków oznacza, że mamy sytuację w której jedno z małżonków podejmuje pracę zarobkową, a drugie zajmuje się rodziną, wychowaniem dzieci, domem. Jest to rozdzielność z pewnym zabezpieczeniem małżonka niezarabiającego gdyż w innym przypadku z momentem rozwiązania małżeństwa, osoba pracująca nie miałaby nic.

Małżeńska umowa majątkowa rozszerzająca wspólność majątkową sprawia, że w zasadzie majątek osobisty każdego z małżonków przestaje istnieć tj. umownie sami siebie pozbawiają składników majątku osobistego włączając je do majątku wspólnego. Istnieją jednak składniki majątku osobistego, które nie mogą być włączone do majątku wspólnego np. nie można rozszerzyć wspólności majątkowej na przedmioty przyszłe, które przypadną danemu małżonkowi.

Zważywszy na powyższe warto wyjaśnić czym jest majątek osobisty i majątek wspólny. Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego zalicza się: przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił – aby weszły do majątku wspólnego; prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom; przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania  oraz z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków; przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków; prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy; przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba  że przepis szczególny stanowi inaczej. Wskazany w powyższym artykule katalog składników majątku osobistego jest niewątpliwie katalogiem zamkniętym. Majątek wspólny zaś, opisany w art. 31 § 1 wykazuje katalog otwarty. Do majątku wspólnego można więc zaliczyć np. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochodzi z innej działalności zarobkowej; dochody z majątku wspólnego i majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone faktycznie na rachunku otwartym, a także kwoty składek ewidencjonowanych na ich subkoncie.

Zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej, tzw. intercyzy, nie wyłącza obowiązków małżonków np. dotyczących utrzymywania rodziny, odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania zaciągnięte dla zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny.