Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Peter Pinckney przeciwko KDG Mediatech AG

Autor: Beata Małyszko

Link do tekstu wyroku - http://curia.europa.eu/juris/document/document_print.jsf?doclang=PL&text=&pageIndex=0&part=1&mode=req&docid=142613&occ=first&dir=&cid=203841

W przedmiocie dopuszczalności pytań prejudycjalnych

W uwagach złożonych na piśmie rząd austriacki podniósł zarzut niedopuszczalności pytań prejudycjalnych. Argumentował, że zadane pytania mają charakter hipotetyczny w stosunku do okoliczności sporu głównego. Pytania odnoszą się, bowiem do działań polegających na rozpowszechnianiu zdematerializowanej treści w Internecie oraz sprzedaży w sieci materialnego nośnika zawierającego taką treść. Spór dotyczy natomiast działań pozwanej spółki, która zajmowała się jedynie zwielokrotnianiem utworów. 

Trybunał uznał, że kwestia właściwości sądów francuskich do rozpatrzenia tego zarzutu jest przedmiotem sporu w postępowaniu głównym i jego rozstrzygnięcie jest uzależnione od odpowiedzi na pytania prejudycjalne. Trybunał postanowił jednak przeredagować zadane przez sąd odsyłający pytania – stąd też orzeczenie Trybunału nie jest dokładną odpowiedzią na pytania prejudycjalne sformułowane przez sąd kasacyjny.

Zdaniem glosującego takie stanowisko Trybunału nie zasługuje na aprobatę. Trybunał wielokrotnie orzekał, że nie powinien odpowiadać na pytania jeżeli okaże się, że wykładnia prawa Unii jest bez związku ze stanem faktycznym, przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym, gdy problem ma charakter hipotetyczny albo gdy przedmiot sporu różni się od przedmiotu postawionych pytań. Ta przesłanka wydaje się być spełniona w niniejszym przypadku. 

W sprawie z powództwa P. Pinckney’a mamy do czynienia z trzema różnymi naruszeniami autorskiego prawa majątkowego. Po pierwsze, wykonywanie kopii utworów przez Mediatech narusza wyłączne prawo autora do zwielokrotniania utworu. Po drugie, oferowanie sprzedaży w sieci płyt CD przez spółki brytyjskie, które narusza wyłączne prawo autora do rozpowszechniania utworu. Po trzecie, umieszczenie w sieci utworu w formie zdematerializowanej, narusza wyłączne prawo do jego publicznego udostępniania.

Pytania prejudycjalne sformułowane przez sąd kasacyjny dotyczą drugiej i trzeciej sytuacji – czyli właściwości sądu w przypadku naruszenia wyłącznego prawa do rozpowszechniania i publicznego udostępniania utworu. Natomiast spór główny w przedmiotowej sprawie dotyczy działań spółki Mediatech polegających na bezprawnym zwielokrotnianiu utworu. W związku z powyższym należy zauważyć, że zakres pytań prejudycjalnych nie obejmuje swoim zasięgiem przedmiotu sporu głównego. Pierwsze pytanie obejmuje, bowiem sytuację, która w przedmiotowej sprawie w ogóle nie zachodzi, gdyż sporne utwory nie były udostępniane w sieci w postaci zdematerializowanej. Natomiast drugie pytanie byłoby właściwe, gdyby pozwanym były brytyjskie spółki zajmujące się rozpowszechnianiem utworu poprzez sprzedaż płyt CD w Internecie. 

Powyższa argumentacja jednoznacznie wskazuje, że żadne z pytań sformułowanych przez sąd odsyłający nie służą obiektywnej potrzebie rozwiązania przedmiotowego sporu.
W opinii glosującego sąd kasacyjny powinien dokładnie formułować pytania, tak aby faktycznie miały on związek ze sprawą. Bezsporne jest, że do rozstrzygnięcia sporu na szczeblu krajowym niezbędne jest ustalenie zasad określania właściwości sądu w przypadku naruszenia wyłącznego prawa autora do zwielokrotniania utworu. Jednakże nie tego dotyczą zredagowane przez sąd odsyłający pytania. W sądzie, szczególnie na tak wysokim szczeblu, orzekają prawnicy z wieloletnim doświadczeniem, od których wymaga się precyzyjnego formułowania myśli. Wszakże zadaniem Trybunału nie jest interpretowanie pytań zadawanych przez sądy krajowe, ale dokonywanie wykładni prawa unijnego.

Co do istoty sprawy

Stwierdzenie o właściwości lub niewłaściwości danego sądu na podstawie art. 5 pkt. 3 rozporządzenia wymaga przede wszystkim rozważenie kwestii łącznika wynikającego ze ścisłego związku między roszczeniem a sądem miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. Powództwo może być złożone jedynie przed sąd, w którego obszarze właściwości mieści się ten łącznik. W sprawie z powództwa P. Pinckney’a bezsporne jest, iż Francja nie jest miejscem, gdzie nastąpiło miejsce wywołujące szkodę – jest to Austria, gdyż właśnie tam były produkowane płyty CD z utworami powoda. 
Problematyczne jest natomiast określenie czy sądy francuskie są właściwe ze względu na miejsce urzeczywistnienia się zarzucanej szkody. Wyżej przedstawiony problem wynika z faktu, że naruszenia popełniane w sieci urzeczywistniają się w więcej niż jednym miejscu, ze względu na globalną dostępność treści zamieszczonych w Internecie. Trybunał zajmując się wcześniej tą kwestią stwierdził, iż każdorazowo należy sprawdzić charakter naruszonego prawa, to czy naruszenie takiego prawa podlega ochronie w danym państwie, a także uwzględnić, który sąd jest w stanie najlepiej ocenić zasadność zarzutów.

Należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z naruszeniem majątkowych praw autorskich, które podlegają zasadzie terytorialności. Oznacza to, że w przypadku zarzutu naruszenia autorskich praw majątkowych sąd może uznać się za właściwy tylko wtedy, kiedy państwo członkowskie na terenie, którego działa sąd, chroni tych naruszonych praw majątkowych, a zarzucana szkoda może urzeczywistnić się na obszarze właściwości tego sądu. W przedmiotowej sprawie takiego urzeczywistnienia szkody Trybunał dopatruje się w możliwości dokonania zakupu spornych płyt CD na obszarze właściwości miejscowej sądu.

Trybunał wskazuje ponadto, że zgodnie z zasadą terytorialności sąd jest właściwy do orzekania tylko w zakresie szkody wyrządzonej na terenie państwa członkowskiego, któremu podlega. Wynika to z faktu, iż zakres ochrony oraz jej przesłanki mogą się różnić od siebie w poszczególnych państwach członkowskich. W związku z tym, istnieje zagrożenie, że gdyby jeden sąd mógłby orzekać w zakresie szkody wyrządzonej na terenie innych państw nie byłby w stanie odpowiednio określić czy wystąpiło naruszenie majątkowych praw autorskich chronionych w poszczególnych państwach oraz w jakim zakresie.

Takie stanowisko Trybunału, zdaniem glosującego, nie zasługuje na aprobatę. Naruszenie prawa do zwielokrotniania utworów autorstwa P. Pinckey’a nastąpiło w Austrii. Pozwana spółka nie naruszyła innych autorskich praw majątkowych powoda w postaci rozpowszechniania lub publicznego udostępniania utworów, w związku z czym ich działanie nie ma charakteru transgranicznego. W tym przypadku miejsce powstania szkody i jej zmaterializowania są równoznaczne i mieszczą się w Austrii. Wobec tego sądem właściwym do rozpoznania roszczenia odszkodowawczego związanego z naruszeniem autorskiego prawa majątkowego w postaci zwielokrotnienia utworów jest sąd właściwy dla miejsca tego zwielokrotnienia, czyli w tym wypadku sąd austriacki. W tej konkretnej sprawie, sądy francuskie mogłyby być właściwe, gdyby pozwanym były spółki brytyjskie, które naruszały wyłączne prawo do rozpowszechniania utworu, oferując w sieci sprzedaż materialnych nośników zawierających te utwory. W tym przypadku istotnie miejsce powstania szkody i miejsce jej zmaterializowania są różne. Pierwsze z nich znajduje się w Anglii, natomiast drugie z nich może znajdować się w innym miejscu, gdyż szkoda wynikająca z naruszenia prawa do rozpowszechniania wymaga istnienia potencjalnego odbiorcy, którzy w przypadku sprzedaży przez Internet mogą znajdować się w innym miejscu niż miejsce dokonania czynności rozpowszechnienia.

Podsumowanie

Glosowany wyrok porusza kwestię ustalenia sądu właściwego w sprawach o naruszenie autorskich praw majątkowych w Internecie oraz ustalenia wykładni art. 5 pkt 3 rozporządzenia, w szczególności przez interpretację łącznika „miejsca gdzie może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę”. Zdaniem glosującego, mimo że w stanie faktycznym występuje naruszenie autorskich praw majątkowych w Internecie to nie odnosi się on do działań pozwanej spółki. Jej działalność nie ma bowiem nic wspólnego z oferowaniem sprzedaży spornych płyt CD na stronach internetowych. Naruszenie jakiego dopuściła się spółka Mediatech nie ma charakteru trans granicznego. Bezprawne zwielokrotnienie utworów autorstwa P. Pinckney’a miało miejsce w Austrii i tam też urzeczywistniła się szkoda związana z zwielokrotnianiem utworów. 

Wyrok w niniejszej sprawie narusza zasadę przewidywalności. Spółka Mediatech nie może bowiem ponosić negatywnych konsekwencji działań spółek brytyjskich, które wprowadziły towar do obrotu za pomocą stron internetowych, które są dostępne w wielu krajach. Naruszenie jakiego dopuściła się spółka Mediatech nie wypełnia przesłanek do zastosowania jurysdykcji szczególnej z art. 5 pkt 3 rozporządzenia. Należy pamiętać, że ogólną zasadą jest ustalanie właściwości sądu ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego, a przepisy dotyczące jurysdykcji szczególnej powinny podlegać ścisłej wykładni, nie wykraczającej poza sytuacje wyraźnie określone w rozporządzeniu.