Autor: Beata Małyszko
Konflikt między rodzicami dziecka, a jego dziadkami może dopuścić do sytuacji, w której rodzice odmówią dziadkom możliwości widywania się i porozumiewania z dzieckiem. Z jakich instrumentów prawnych mogą skorzystać dziadkowie, którym odmawia się kontaktu z wnukami?
Konflikt między rodzicami dziecka, a jego dziadkami może dopuścić do sytuacji, w której rodzice odmówią dziadkom możliwości widywania się i porozumiewania z dzieckiem. Z jakich instrumentów prawnych mogą skorzystać dziadkowie, którym odmawia się kontaktu z wnukami?
W literaturze wskazuje się, że dziadkowie należą do trzeciej, po rodzicach i rodzeństwie, grupie osób krewnych, a zarazem bliskich dziecku. Z tego też względu kontakty między nimi podlegają ochronie na podstawie art. 113 (6) k. r. o. Powyższy przepis pojawił się w Kodeksie wraz z jego nowelizacją z 2008 roku. Jednakże już wcześniej Sąd Najwyższy docenił doniosłość więzi między wnukami i dziadkami w licznym orzecznictwie, wskazując podstawę do uregulowania kontaktów dziadków z dzieckiem (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1988 r. o sygn. III CZP 42/88). We wspomnianej powyżej uchwale Sąd Najwyższy podkreśla, że rodzice mają obowiązek dbałości o rozwój dziecka w imię jego dobra. Powinni zatem dla pełnego rozwoju jego osobowości umożliwić dziecku kontaktowanie się z jego krewnymi (dziadkami) przy właściwej ich postawie i korzystnym wpływie na dziecko.
Art. 113 (6) k. r. o. stanowi, iż przepisy oddziału dotyczącego kontaktów z dzieckiem stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Zgodnie z art. 113 §2 kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z nim (odwiedziny, spotkania, zabieranie poza miejsce stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Jednakże zawsze zakres kontaktów między dziadkami i wnukami (zwłaszcza w sytuacji małoletniego dziecka) musi być postrzegany przez pryzmat celu, któremu te kontakty mają służyć. Celem tym w przypadku dziecka małoletniego jest oczywiście osiągnięcie jego dobra. Dziadkowie powinni więc wykazać przed sądem, że ich kontakty z wnukiem będą miały na niego pozytywny wpływ i będą służyć dobru dziecka. W szczególności powinni także pokazać, że kontakt ze skłóconymi z rodzicami dziadkami nie spowoduje u dziecka uczucia uczestnictwa w tym sporze, co z pewnością spowodowałoby zaburzenie życia emocjonalnego dziecka.
Dziadkowie mogą żądać uregulowania osobistych kontaktów z wnukami także w sytuacji, gdy, z powodu niedopuszczania ich w ogóle od urodzenia wnuków do nich, nie powstały jeszcze żadne więzi uczuciowe lub z innych przyczyn (wiek, stopień rozwoju wnuka) uczucia dziadków nie zostały odwzajemnione.
Należy wskazać, że wszystkie podmioty wskazane w art. 113 (6) k. r. o. mają prawo do kontaktów osobistych z dzieckiem, jeżeli więc rodzice dziecka utrudniają takie kontakty możliwe jest skierowanie sprawy na drogę sądową. W takim przypadku trzeba wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie kontaktów z wnukiem. Wniosek taki kieruje się, w dwóch egzemplarzach, do wydziału rodzinnego sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania wnuka. We wniosku wskazuje się jako wnioskodawców dziadków (albo dziadka lub babcię) małoletniego, a jako uczestników – dziecko oraz jego rodziców. Należy wskazać w jaki sposób kontakty mają być wykonywane, np. poprzez dokładne określenie dni tygodnia i godzin w jakich dziecko będzie mogło przebywać u dziadków. Opłata od wniosku wynosi 40 złotych (art. 23 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). W uzasadnieniu należy wykazać, że utrudnianie Klientce kontaktów z dzieckiem jest niezgodne z dobrem dziecka.