Autor: Magdalena Sobalska
Pracodawca,
zatrudniający pracowników ponosi nie tylko ryzyko ekonomiczne związane z
zatrudnieniem pracowników, ale także obarczony jest odpowiedzialnością karną w
przypadku naruszenia praw tego pracownika z związku z jego zatrudnieniem.
Należy jednak tutaj pamiętać, że pracodawca nie ponosi odpowiedzialności jako
jednostka organizacyjna, ale osoba fizyczna winna naruszenia określonych
obowiązków wobec pracowników.
Pracodawca może wobec pracowników
popełnić:
·
przestępstwo
·
wykroczenie.
W Kodeksie karnym w rozdziale
XXVIII, dokładniej w artykułach od 218 do 221 znajdziemy przepisy dotyczące
przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Pracodawca może
być osoba, która wykonuje czynności z zakresu prawa pracy i ponosi za nie pełną
odpowiedzialność prawną. Jednak podmiotem przestępstw z podanego powyżej
rozdziału może być także inna osoba specjalnie wyznaczona na podstawie Kodeksu
pracy lub innych ustaw do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy, np.
syndyk. W jednostkach organizacyjnych, w których działają organy kolegialne –
najczęściej będzie to po prostu zarząd lub organ pełniący funkcję zarządu.
Należy jednak wziąć pod uwagę, że członkowie zarządu nie będą ponosi
odpowiedzialności solidarnej, tylko ich odpowiedzialność będzie uzależniona od
stopnia winy poszczególnego członka.
Pracodawcą może być więc osoba
fizyczna zatrudniająca pracowników na podstawie umowy o pracę.
Osoba,
która wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze
stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, na podstawie art. 218
Kodeksu karnego. Przestępstwo to można popełnić tylko umyślnie. Przestępcze
działanie sprawcy polega tutaj na złośliwym lub uporczywym naruszaniu praw
pracownika. Terminy „złośliwy” i „uporczywy” nie mają swoich definicji
legalnych. Można się jednak domyślać, że przez pojęcie „złośliwy” należy
rozumieć załatwianie spraw przez pracodawcę na niekorzyść pracownika z powodu
niechęci do jego osoby, natomiast przez zwrot „uporczywy” należy rozumieć
długotrwałe działanie.
Na
podstawie kolejnego artykułu (art. 219 k.k.) osoba, która narusza przepisy
prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą
zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające
wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokości, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jest to przestępstwo umyślne, z zamiarem
bezpośrednim.
Artykuł
220 k.k. penalizuje zachowania osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i
higienę pracy, które nie dopełniają ciążącego na nich obowiązku i przez to
narażają pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zagrożone jest to karą do 3 lat pozbawienia
wolności. W przypadku działania nieumyślnego sprawca podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności lub pozbawienia do roku.
W
ostatnim artykule grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia
wolności podlega osoba, która wbrew obowiązkowi nie zawiadomiła w terminie
właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie
sporządziła lub nie przedstawiła wymaganej w tym zakresie dokumentacji.
Podmiotem tego przestępstwa może być też lekarz, który podczas wykonywania
zawodu powziął podejrzenia choroby zawodowej u pracownika.
O wypadku należy powiadomić
niezwłocznie właściwego okręgowego inspektora pracy, właściwego państwowego
inspektora sanitarnego oraz prokuratora.
W
Kodeksie pracy znajdziemy zasady odpowiedzialności pracodawcy za wykroczenia
przeciwko prawom pracownika. Odpowiedzialności tej podlega pracodawca, albo
osoba działająca w jego imieniu, która:
·
zawiera
umowę cywilnoprawną zamiast umowy o pracę,
·
nie
potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
·
wypowiada
lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez okresu wypowiedzenia,
·
karze
pracowników w sposób inny niż przewidziany w przepisach prawa pracy,
·
narusza
przepisy o czasie pracy lub uprawnieniach pracowników związanych z
rodzicielstwem albo zatrudnianiu młodocianych,
·
nie
prowadzi odpowiedniej dokumentacji,
·
pozostawia
dokumentacje w nieodpowiednim miejscu,
·
nie
wypłaca w przewidzianym terminie wynagrodzenia za pracę,
·
nie
udziela pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego,
·
nie
wydaje pracownikowi świadectwa pracy,
·
nie
wykonuje podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed
sądem pracy,
·
nie
przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
·
nie
zawiadamia w terminie 30 dni inspektora pracy o zmianie prowadzonej
działalności,
·
wyposaża
miejsca pracy w urządzenia niespełniające standardów,
·
nie
zawiadamia inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o
śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku w pracy,
·
nie
wykonuje nakazu inspektora pracy,
·
utrudnia
działania inspektora pracy,
·
bez
zezwolenia inspektora pracy dopuszcza się do wykonywania pracy lub innych zajęć
zarobkowych dziecko przed ukończeniem przez nie 16. roku życia.
Pracodawca ponosi w tych
przypadkach karę grzywny.
Ponadto
na podstawie ustawy z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych
odpowiedzialności karnej podlega osoba, która jako płatnik składek albo osoba
obowiązana do działania w imieniu płatnika:
·
nie
dopełnia obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne,
·
nie
zgłasza danych lub zgłasza nieprawdziwe,
·
utrudnia
przeprowadzenie kontroli,
·
nie
dopełnia obowiązku wypłacenia świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
·
nie
prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek,
·
nie
dopełnia obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych
raportów miesięcznych w terminie,
·
nie
dopełnia obowiązku przekazywania dokumentów związanych z ubezpieczeniami
społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym.
Postępowania w
sprawach dotyczących przestępstw popełnionych przeciwko prawom osób
wykonujących pracę zarobkową toczy się na podstawie przepisów Kodeksu
postępowania karnego, natomiast w sprawach o wykroczenia, jeżeli ustawa tak
stanowi , oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy.